MUDANE XAAMUD IYO CABDINAASIR WAXAA KU WAAJIB AH RAALIGEN AY SIIYAAN SOMALILANDERKA

Wakhtiyadan dambe waxaa soo ifbaxaya shaqsiyaad ka xun horumarka Somaliland ee sida xawliga ah u socda, waa shaqsiyaad markey hadlayaan aad moodid inaay dagaalamayaan,cadheysan yihiin,waxay ka hadlayaana ay yihiin wax aaney xitaa cadeymo aaney u haynin waxaa ka mid ah Wareysigan uu mulkilaha hadwanaagnews kula yeeshay XAAMUD CALI CILMI oo sida aan ka dhadhansadey hadalkiisa ah muwaadin aqoonyahana oo Somalilander ah kuna sugan wadanka Canada, anigu xaamud wax aqoon ah oo aan u lee yahay ma jiro,balse waxaa ka mid ahay dadka reer somaliland ee uu ugu baaqayo iney kacaan oo ay heeryada gumeysiga iska tuuraan sida uu ku sheegayo wareysigiisa sidaa darteed waxaa aan xaq u leeyahay in aan cadeeyo fikirkeyga aragtidiisa ku saabsan baaqan oo aniga iyo dadka kale ee somalilander ka ah ugu baaqayo.

Waxaa aan keliya oo aan ka jawaabayaa su’aalaha uu ina weydeyey waayo waxaa aanu xaq u lahayn in Markii la wareysanayey ay hadhwanaagnews keento qof kale oo Somalindera oo ka jawaaba baaqan balse taasi maydhicin waxay noqotey hadhwanaagnews iyo xaamud oo isku dhinaca, taasi waa ta keentey in aan xaamud iyo hadhwanaagnews la wadaago aragtideyda.

1- Mudane Xaamud oo Aqoonyahan ahi waxaa uu inoo sheegay in Somaliland oo aan la aqoonsanini cadaalad daro ka jirto .

Waxaa aan u arkaa in aanu Mudane Xaamud iyo cida la fikirka ahiba run inoo sheegin, ahayna dad cadaalad doon ah waayo, qofka cadaalada jecel ama doonaya in cadaaladu horumarto lagu dhaqmo naftiisa ayuu kaga bilaabilahaa in uu cadaalada ku muujiyo, arintaa waxaa markhaati u ah:

a) Mudane Xaamud wuxuu siidaayey wareysi keligii ah oo aan cid dhinaca ka aragti duwani joogin goobta, hadii uu cadaalad doon yahay wuxuu odhan lahaa waar fikirkeygan si uu mid cadaalad ah u noqdo bal cida iga fikirka duwana golaha keena ilay gari aleytaqaane. Markaa Fairness malaha doodiisu waxaanu odhaneynaa , wareysigani waa making Judgments without bias.

b) Somaliland Cadaalad daro baahasan baa ka jirta oo aduunka ka jirin ayuu inoo sheegayaa Mudane Xaamud. Arintani ma aha mid cad oo uu inoo hayo meesha cadaalad daradu salka ku hayso, dadka tirsanaya cadaalad darada tiradooda,meelahay ku nool yihiin magacyadooda iyo cadeymaha uu hayo markhaatiyada iwm balse cadaalad daro baahsan ayaa Somalilaland Ka jirta waa sheeko aan salka ku haynin wax jira taasina waxay noqoneysaa been beentana Allah (swt) ma jecla waana dambi aakhiro iyo aduunkaba sidaa darteed dooda Mudane Xaamud ma haysato cadeyn ku filan in uu dadka aan ka mid ahay ku kiciyo in aanu cadaalad daro ka gilgilano (no verification) ,taasina waa fowdo abuur uun

c) Mudane Xaamud waxaa uu Su’aal kale oo la weydiiyey kaga jawaabey in somaliland ay tahay dukaan reer leeyahay inta kalena ay shaqaale ka nahay

Dooda noocan ahi iyaduna waa mid aad u qaldan oo aan waxba ka jirin waxaad ku gareynaysaa Somaliland Madaxweynaheeda iyo madaxweyna ku xigeenkeeda waxaa mudooyinkii ugu dambeyey lagu soo doortaa codka dadka ilaa inta ay jirteyna waxaa soomarey 5 madexweyne iyo 5 Madaxweyne kuxigeen sidaa darteed hadii dukaan reer lee yahay tahay maxaa reerkaasi uun kursiga ugu fadhiyi waayey waase reerka somaliland ah ee dukaanka u tahay somaliland waxaa uu u jeedaa waa Isaaq iyo Samaroon waayo iyaga ayaa hogaaminta sare ee dalka ku soo noqnodey si doorasho ah. Doodiisu iyada ayaa is burineysa waxaa uu Xaamud inoo sheegayaa in Cadaalad daradu intii uu muuse biixi madaxweynaha ka ahaa ay sii badatey markii horena wuxuu ku doodeyey in reer makhaaxi uu lee yahay ay tahay Somaliand , doodaasi waa mid aan lahayn objectivity waxayna leenahay wareysigani waa mid dhinaca ah oo aan lahayn jirid iyo calaalad fikir.

d) Xaamud waxaa uu inoo sheegay in dhul ay lee yihiin ciidamo bolis ah isku haystaan oo shaadka dawlada lagu dulmiyayo, Warintaasi uu inoo sheegay Xaamud waxay aynu ka fahmaynaa in Somaliland kala dambeyn iyo sharci ka jiro oo uu isaguba inoo muujiyey maxaa taas u cuskanayaa kol hadii ciidamo hubeysani dhul ku haystaan, oo aan xog lagula wareegin balse isku haysi uun aritani tahay dee cidamadu waxay dhowrayaan sharciga oo gar baa nin waliba wixiisa ku cadeysanayaa ama ciidan ahow ama cid kale ahowe adamigu wuxuu isku qabto garsoor hadii uu jirto isaga ayaa kala saaraya inagu ma ogin cida gardaran balse sharciga ayaa kala saaraya.

Anigaygan ayaa beer aanu leenahay nalagu qabsadey qaabka mida oo lagu xidhxidhay walaalkey iyo dadkii beerta joogay, markaas waa anigana laygu yidhi muuse biixi baa beertiina doonaya oo idinku haysata markaa maan horboodine waxaa aan idhi Muuse Bixi beertayada naguma haystee beenta la fadhiista,tankale sharciga dalka ayaanu ku kalsoonahay cadaaladna waanu rajeynaynaa waayo waa beertayadii cidna xaqdaro kuma sameyneyno anaga Allah ayaanu aaminsanahay markaa cadaalad daradu ma socotoneyso, waxaa ogaa in dadkani doonayeen in aan media ka dhaleeceeyo madaxweyne Muuse Biixi oo aan shaqaba ku lahayn arintan,markaa hadii dad madaxweyne ama taliye ama cid awood dawladeed ay qaraabo yihiin arini idin dhexmarto taas macnaheedu ma aha in aad ku xadgudubto oo aad beenka sheegto cid aan waxba kuu geysan darajada uu doonoba ha lahaadee,balse wixii kugu xadgudba sharciga dalkaga waa in aad ku kala baxdaan. Xamuud waxaa uu inoo sheegay in ay musuqu ku badan yahay Somaliland dhinaca cadaalada balse dhinaca kale waxaa jira garsoorayaal iyo gudoomiyayaal maxkamadeed oo wanaagsan gartan si ficaan oo cadaalad ka muuqato u qaada, kuwo xumina waa jiraan balse nabadgelya,iyo daganaashah somaliland waa mid loo bahan yahay in la sii kobciyo.

e) Mudane Xaamud wuxuu inoo sheegay in Caasimada Somaliland ee Hargeysa ay Biyo la dahay waxaana uu barbardhigay magaalooyin kale oo biyo leh sida Garoowe iyo Boorame ,waxaana uu inoo sheegay sababtu iney tahay qabyaalad ay hargeysa u biyao ladahay.

arintaa hadii aan is garabtaago horta isbarbardhiga magaalooyinka kale iyo hargeysa ma aha mid saxa waayo

Hargeysa oo caasimada somaliland ah dadka ku nool waxaa lagu qiyaasaa 1.92 m ilaa 2.00 Milyan oo qof

Garoowe oo ah caasimada puntland waxaa lagu qiyaasaa dadka ku nool 120,000 ilaa 190,000 kun oo qof

Boroma waxaa lagu qiyaasaa dadka ku nool 200,000 ilaa 320,616 kun oo qof.

taasi waxay ina tusaysaa in baahidida biyaha ee magaalooyinkaasi ay sabab u tahay tirada dadka ku nool ee aanay qabyaalad shaqo ku lahay balse la odhan karo waa arin dhinaca maamulka iyo horumarinta ku sal leh oo dhaliisheeda ay lee yihiin cidii masuuliyadaas u xilsaarneyd. Sidaa awgeed waxaanu odhan karnaa dooda Xaamud ma aha mid ay ka muuqato daahfurnaan (transparency) .

i) a quality that allows people to see through an object

ii) Making the interviewer’s process clear to audience

sidaa darteed wax macno leh ma sameeneyso fikirka ah hargeysi waxay la biyo ladahay qabyaalan balse waxaa macna sameenaya hargeysi waxay la biyo ladahay qorshe xumo iyo maamul xumo.

Doodani ama wareysigani wuxuu ku saabsan yahay cadaalad daro balse isaga ayaaba muujiyey cadaalad darada ugu weyn waayo Araarta weriyaha burnamujka daadihinaya waxaa uu inoo sheegay in Xaalada Somaliland ee Maantu ay dhaantey Wakhtigii Maxamed Siyaad Bare uu ka talinjirey Somaliland, hadaba doodan waxaa qiimo tirtey eberna ka dhigtey dooda odhaneysa Wakhtigii Maxamed Siyaad Bare ayaa ka wanaagsan xiligan xaalada Somaliland , Sidaa darteed Axmed-Naasir Jibriil Mulkilaha hadhwanaagnews suxufigu waa midka u hiliya dadka aan awooda lahayn,kuwa la dulmo,kuwa aan hadlankaeyn balse maha midka ku tunta dadka aan codka lahayn taas waxaa ula jeeda Siyaad Bare Wuxuu Xasuuqay in ka badan 500,000 oo qof , wuxuu baabiyey magaalooyin jirey, waxaa uu barakiciyey malayiin qof, waxaa uu casuuqay dhalinyaro badan oo aan waxba galabsan sida kuwii jasiira ee inta guryahooda laga soo baxay goor habeena lagu xasuuqay jasiira halkaadkii aad dadkaa ugu hadli lahayd waa ayaan daro in aad tidhaahdo wakhtigii siyaad bare ayaa dhaantey Somaliland maanta oo uu Madaxweyne Muuse Biixi ka talinayo .

Qofkasta waxaa uu ku hadlo ama uu qoro waa lagu xisaabtamayaa qofkaana masuul ka ah aakhiro iyo aduunkaba.

accountability means taking responsibility for your actions.

Maqabo in waxwalba 100% yihiin Somaliland waxyaabo badan oo dhimani way jiraan horumar badan oo la sameyeyna wey jiraan balse waxaa khalad ah in wax aan jirin oo sal iyo raadlahayn dadka lagu kiciyo oo la iskaga horkeeno,oo isnacab bulshada ah lagu abaabulo dano gaara,qof nacayb iyo wax la mida waa xaaraan waana dambi akhiro iyo adoonkaba sidaa darteed hadhwanaagnews oo ka mida website yada aan aad u jecel ahay lexejeclana iga ayso waxaa aan ku waaninayaa in ay waxa ay odhanayaan ka fiirasdaan wixii isku dir ah ama danaha qaranka somaliland dhibaato ku ahna ka fogaadaan madaxweyne kastaa waa uu tegin balse somaliland waa raasamaalka umada reer somaliland in aynu hagaajisano,oo horumarino,cadaalad,sinaan iyo isjecelyna ku dhisnaa waa waajibka inaga iyo inta kale ee somalilanderka ah. Ugu dambeyntii Hadhwanaagnews iyo Xaamudba waxaa aan ka codsanayaa in ay Xaal ka bixiyaan hadalada gafka ah ee Qaranka Somaliland meel uga dhaceyn.